Alsem

In Nederland is alsem een zeldzaam kruid, in andere delen van Europa komt de plant meer voor. De geur van de plant is sterk aromatisch en heeft een zeer bittere smaak. We spreken hier over de absintalsem. Andere soorten alsem zijn onder andere: bijvoet, dragon, citroenkruid en wilde averuit.

Botanische beschrijving 

Absint is lid van de Composietenfamilie. Ze komt oorspronkelijk uit gematigde gebieden van Europa, Noord-Afrika en Azië. Ze wordt zo’n 60 tot 120 cm lang. De plant heeft een zacht donzige, zilverkleurige stengel. De bladeren zijn grijsgroen aan de bovenzijde en wit aan de onderkant met zachte haartjes. Van juli tot september bloeit de plant en verschijnen gele bloemetjes. 

De Latijnse benaming komt van de Griekse godin van de jacht, Artemis. Tevens was zij de hoeder van de natuur en de maan. Aangezien alsem veelal werd ingezet voor het behandelen van vrouwen, werd de naam van de plant afgeleid van deze godin. Het woord ‘absinthium’ komt van het Grieks en betekent ‘ongenoegen’ en komt van de bittere smaak van het kruid. Algemene benamingen voor het kruid luiden: aalst, absint, alsemkruid, wermoet en bolterknoppen. In het Engels wordt de plant ook wel ‘wormwood’ genoemd. 

Botanische naam

Artemisia absinthium

Geneeskrachtige werking van alsem

Alsem geniet al lange tijd de status van een sterk geneeskrachtig kruid en er wordt in vele verschillende natuurlijke geneeswijzen gebruik van gemaakt. De oudste melding van alsem wordt gemaakt in de Ebers-Papyrus, de geschriften van het Oude Egypte dit dateren van 1550 voor Christus. Hier staat genoteerd dat alsem ingezet kan worden bij elke kwaal waarvan de herkomst niet duidelijk is en als middel tegen wormen. 

Verder beschreef Plinius hoe alsem werd gebruikt als symbool voor gezondheid. Tijdens de Latijnse Spelen, kreeg de winnaar van deze wedstrijden een krans gemaakt van alsem, dat stond voor het hoogste eerbetoon. Ook de wijsgeer Dioscorides beschreef het kruid als krachtig medicijn tegen verschillende kwalen, waaronder het bestrijden van een kater. Alsem kende een reputatie als verlichter van menstruatiepijnen en werd ingezet bij het bevorderen van een abortus. 

Binnen het Christendom is alsem het teken van afscheid en rouw. Alsem werd vaak gebruikt ter versiering van grafstenen en doodskisten. Het woord ‘absent’ (afwezig of afscheid) wordt dan ook teruggevonden in het woord ‘absint’, dat verwijst naar de absintalsem. 

Ook bestaat er een legende waarin wordt vermeld dat Johannes De Doper een gordel van alsem bij zich had toen hij zijn tocht maakte door de woestijn. De alsem zou hem kracht geven. 

Alsem werd gebruikt om vloeren mee te bestrooien en op die manier insecten te weren. De bittere smaak van het kruid werd ook gebruikt om op de tepel van een vrouw te smeren die borstvoeding gaf, om op die manier het kind een afkeer te laten krijgen voor het drinken aan de borst. 

Goed voor de spijsvertering

Vanwege de bittere smaak van alsem wordt het lichaam gestimuleerd haar spijsvertering meer op gang te laten komen. Bittere smaken zorgen ervoor de in de maagwand het hormoon gastrine wordt aangemaakt, dat helpt bij het produceren van maagsappen en het gal verhoogt. Alsem bevat een hoog gehalte aan bitterstoffen dat zeer goed helpt bij het verteren van voedsel en zo kan helpen bij problemen als verteringsproblemen, een te weinig aan maagsappen en galstoornissen. Verder bevordert alsem de eetlust. Alsem wordt al eeuwenlang gebruikt als middel tegen wormen en om het lichaam te zuiveren. In het algemeen werkt het reinigend en versterkend. 

Ook kan alsem helpen bij winderigheid. 

Sterke drank Absint

Uiteraard heeft alsem de bekendheid als belangrijk ingrediënt in de alcoholische drank absint. In de 19de eeuw raakte deze drank erg in zwang en genoot een bepaalde status. Tegenwoordig is de interesse in absint weer terug. Absint is een sterke drank op basis van anijs, venkel en absintalsem. 

Oorspronkelijke absint bevatte vaak zeer hoge concentraties aan etherische oliën, die vermeende sterke effecten konden hebben. Zo was er sprake van de aandoening ‘absintisme’, waarbij de drinker zo’n grote hoeveelheden etherische olie had binnen gekregen, dat hij allerlei nare bijwerkingen kreeg zoals hoofdpijn, duizeligheid, een delirium en in het ergste geval zelfs krankzinnig kon worden. Stoffen die hiervoor verantwoordelijk zouden zijn waren thujon en thujol. Deze etherische oliën zijn gevaarlijk in zeer hoge concentraties. Volgens onderzoeken uit die tijd was er sprake van een zodanig hoge concentratie van deze stoffen, dat het drinken van absint gevaarlijk was. Ze worden ook teruggevonden in de drank Vermouth, echter in lage concentraties, waardoor er geen gevaar vormt. Om deze reden werd absint in de 20ste eeuw verboden. De huidige wetenschap ziet ‘absintisme’ niet anders dan een vorm van alcoholisme. Tegenwoordig is absint weer populair, maar heeft men meer kennis van de potentiële gevaren. 

De drank heeft meestal een groene kleur, afkomstig van het chlorofyl van een extract van verschillende kruiden, waaronder alsem, citroenmelisse, hyssop en soms ereprijs. 

In 1876 schilderde de kunstenaar Degas het schilderij l’Absinthe dat tot de verbeelding spreekt. Rond deze periode raakten vele kunstenaars en schrijvers in de band van absint en er wordt gezegd dat zij delen van hun werk mede mogelijk hebben gemaakt door de werking van deze drank. Voorbeelden van bekende absint-drinkers zijn Oscar Wilde, Edgar Allan Poe, Henri-Toulouse Lautrec, Vincent van Gogh. Het is mogelijk zelf absint te maken. In dit blog lees je hoe. 

Waarschuwing: net als alle andere alcoholhoudende dranken bestaat er grote kans op verslaving en verkeerd gebruik. 

Kruidenbitters

Alsem is nog altijd een ingrediënt in verschillende kruidenbitters, samen met andere planten zoals bijvoorbeeld kalmoes. Alsem wordt ook wel eens gebruikt als ingrediënt in de keuken, bijvoorbeeld om vlees of gevogelte te kruiden. 

Thee van alsem

Om de geneeskrachtige werking van alsem te ervaren is het mogelijk een thee of tinctuur van het kruid te maken. De werkzame bestanddelen worden goed door water opgenomen. Wel is de smaak zeer bitter. Deze kan ietwat verholpen worden door het toevoegen van andere kruiden zoals bijvoorbeeld pepermunt of het toevoegen van citroen en honing. 

Alsem in de moestuin

Alsem is een plant die de moestuin kan beschermen tegen ongedierte. Zo houdt het koolwitje absoluut niet van de nabijheid van alsem. Ook de zwarte aardvlo blijft uit de buurt van alsem. Een aftreksel van alsem is dan ook een uitstekend ongediertebestrijdingsmiddel, dit werkt bijvoorbeeld goed tegen slakken. 

Waarschuwing

Gebruik geen alsem tijdens de zwangerschap.