Psilocybine: wat is ego death?

Auteur: Elena Ervaringsdeskundige (psychedelica, psychoactieve & medicinale planten), blogger, passie voor gezonde voeding

Paul Stamets werd afgelopen juli 65 jaar. ‘Een tijd van diepe reflectie’, noemde hij het. De laatste fase van een leven, hoe ga je daar mee om? Hoe kijk je naar de dood, naar de overgang tot een ander bestaan?  Zoals een religieus persoon een beeld heeft van wat er zal gebeuren, al dan niet specifiek, zijn er ook mensen die bij het woord ‘dood’ enkel een zwart gat zien.

De manier waarop je naar de dood kijkt bepaalt hoe je het leven ziet. We proberen ons voor te stellen hoe het is om te sterven. De gedachten en gevoelens die we erbij krijgen worden gevoed door ‘het niet weten’. Het is moeilijk voor een mens niet bang te zijn voor onzekerheid. Leef je met een altijd aanwezige angst, een blik gericht op het onvermijdelijke? Leef je met je kop in het zand, en ontken je de cirkel van het leven, omdat je niet kunt accepteren dat het einde een nieuw begin betekent? Hoe vreugdevol zijn we met zijn allen wanneer we nieuw leven in ons midden verwelkomen? De geboorte is een magisch moment waarop feest wordt gevierd en we met zijn allen toejuichen dat er een fris mensje in ons midden is gekomen. Ik blijf het bijzonder vinden dat we allemaal dit intense moment hebben beleeft en niemand het kan navertellen. Sterven is iets dat eveneens niemand kan navertellen.

De dood is een onderwerp waar we denk ik allemaal veel mee bezig zijn. Mede dankzij corona heerst er misschien een nog sterker besef dat dit lichaam een fragiel mechanisme is dat zelfs door een schijnbaar onzichtbare hand uitgezet kan worden. Ik ben nog niet zo oud als Paul Stamets en zit in een andere levensfase. Zoals een oudere dame tegen mij zei ‘moet het voor mij nog allemaal beginnen.’ De dood is nog maar een stipje aan de horizon. Toch is het volgens de mycoloog onze eigen verantwoordelijkheid en onze bestemming en moeten we leren vrede te hebben met onze sterfelijkheid. Hoe moeilijk dat ook is. Laatst zag ik een film waarin de gemene heersers van een prachtige planeet al het leven verwoestten, puur uit angst voor hun eigen sterfelijkheid. Wat ik heel mooi vond was dat de personages vaststelden dat ze eigenlijk allemaal onderdeel zijn van de planeet. ‘Sterven’ benoemen ze dan ook met ‘terugkeren naar Thra’ (de naam van de planeet). Op die manier zien ze dood gaan als een overgangsfase waarin je teruggaat naar je oorspronkelijke staat, als onderdeel van het geheel.

Psychedelica en het sterven van het ego

De gedachte dat ik op een dag niet meer dit ‘ikje’ ben (en dat ik altijd al veel meer was dan alleen dat) heb ik kunnen onderzoeken tijdens reizen met psychedelica. Magische paddenstoelen hebben me op een heel zachtaardige manier laten kennismaken met het gevoel dat ‘alles met elkaar verbonden is’. Elke keer wanneer ik trip, of zelfs wanneer ik een microdosis neem, komt deze belangrijke herinnering terug. In het dagelijks leven vergeet ik het nog vaak. Voor ik het weet ben ik weer aan het luisteren naar dat altijd aanwezige ‘stemmetje’, de verhalenverteller van mijn eigen leven. Dit verhaal is opgebouwd uit allerlei ervaringen die ik heb opgedaan, de gedachten en gevoelens die ik daarbij kreeg en die nu bepalen hoe ik de wereld ervaar. Ik bevind me op glad ijs, wanneer ik probeer te spreken over het ‘ego’. Het Latijnse woord voor ‘ik’ is al eeuwenlang onderwerp van verwarrend debat. Want hoe spreek of schrijf ik over deze ‘ik’ wanneer ik het zelf ben? Of ben ik het niet maar is het iets anders? Deze hersenkrakende vragen kunnen vermoeiend zijn en ik begrijp dat een mens zich soms liever bezat, dan hierover te filosoferen. Toch besef ik dat ik de vruchten pluk, als ik nu zaadjes plant die mijn vrede met sterven zullen laten groeien. Loslaten van het ego is een oefening waar de mens altijd al mee worstelt. Dankzij psychedelica, maar ook met meditatie is het mogelijk deze toestand te ervaren. Iets wat eigenlijk niet in woorden te vatten is. Het is dan de kunst om het te integreren in je leven. Het loslaten van dit ‘ik’ betekent dus het laten gaan van deze complexe mix van verlangens, angsten en gedachten. Zoals de boeddhistische leer het benadrukt is het ego dat in de weg staat om ware zelfbewustzijn te ervaren. Ik voel dat deze verhalenverteller me op wel meer manieren in de weg staat. Hetgeen waar ik me aan vastklamp omdat me een gevoel van zekerheid, van herkenning geeft en tegelijkertijd de oorzaak van zoveel lijden. 

Mooji, een spiritueel spreker waar ik veel van leer, verwoord het als volgt:

“ ‘I’ is the master-thief itself. The one dressed in the policeman’s uniform who goes out to catch the thief – who is himself! Of course, the thief will not be caught. This policeman-thief will run around, blow his whistle and pretend he is earnestly seeking the thief, but he will never put himself in jail. Ego will not and cannot kill ego. It is unreal! So this thief, who really is it? This shape-shifting ‘I’, when investigated turns out to be only a thought – the most intimate and primal thought in manifestation.” 

Trippen als weg naar verlichting: een waarschuwing

Wat gebeurd er wanneer deze gedachte verdwijnt, het gevoel ‘ik’ te zijn? Is dat sterven? Voor veel mensen die psychedelica gebruiken is dit een belangrijk punt. Leren ‘jezelf’, of je zogenaamde identiteit, volledig los te laten. Het masker, het plaatje dat je van jezelf hebt geschept, los te laten. Wat ik een mooi beeld vind, is de druppel die uit de hemel valt, als individu zijn weg aflegt en ten lange leste oplost in de oneindige oceaan en hier één mee wordt. 

Het zogenaamde ego-death, oftewel ego-dood, is een fenomeen waar veel psychonauten naar op zoek zijn en tegelijkertijd hun grootste vrees voor hebben. Wat houdt het in? Het sterven van het ego zou betekenen dat het gevoel dat je hebt over jezelf, het idee een ‘individu’ te zijn, compleet verdwijnt. Tijdens een intense psychedelische ervaring en met meditatie is het mogelijk het ego te verliezen. Al heel lang is de mens gefascineerd door dit idee van ‘sterven voordat men echt sterft’, oftewel een oefening in doodgaan. Misschien vraag je je af waarom iemand deze beangstigende toestand zou willen ervaren. 

Het veilige eiland van je zogenaamde identiteit verlaten en het onbekende water bevaren vraagt om moed en wijsheid. Boeddhistische monniken mediteren voor jaren en dan nog lukt het hen niet altijd tot deze staat van verlichting te komen. Psychedelica kunnen als het ware een afgekorte weg zijn om tot deze bestemming te komen. Een waarschuwing is hier zeker op zijn plaats: het mysterie van het bestaan kan door gebruik van psychedelica meer helderheid krijgen, maar tegelijkertijd kan er ook van alles naar boven komen waar je je met geen mogelijkheid op kunt voorbereiden. Eenmaal aan de oppervlakte kun je niet meer terug. Voel je dat je hier aan toe bent? Om de schaduwkant van jezelf te zien, dingen die je al heel lang weg stopt onder tafel naar boven te laten komen? Omdat je niet meer terug kunt, moet je er ook vervolgens mee aan de slag. Dan begint het werk pas. Hoewel ik het eens ben met het idee dat het belangrijk is te leren omgaan met de dood en het onder ogen komen van de ego-verhalenverteller die de touwtjes in handen wilt houden, is het verstandig om jezelf de kans te geven deze kennis te verwerken en er pas voor te gaan als je er klaar voor bent. Er is niks mis met lagere trip-doseringen, waarbij je op subtielere wijze net zo goed tot waardevolle en verwerkbare inzichten kunt komen. 

Psilocybine als manier om te leren sterven

De klinische onderzoeken die zijn gedaan met terminaal zieke kankerpatiënten en psilocybine zijn veelbelovend. Zoals je kunt lezen in het boek van Michael Pollan ‘Verruim je Geest’, zijn psychedelica krachtige voorbereiders op de dood. Een voorbeeld is dit placebo-gecontroleerd, randomized onderzoek, waarbij 51 kankerpatiënten deelnamen aan een psilocybine onderzoek (artikel). De patiënten, die lijden onder angsten en depressie omtrent hun naderende dood, vinden door de mystieke ervaring van psilocybine een andere kijk op sterfelijkheid. Wetenschappers zijn het erover eens dat psilocybine ‘een van de veiligste middelen is, dat zo’n grote invloed heeft en maar zo weinig gebruikt hoeft te worden’.  Maar liefst zes maanden na het onderzoek was 80% van de deelnemers die een hoge dosering psilocybine hadden gekregen nog steeds positief beïnvloed door de effecten. In de medische wereld is het haast ondenkbaar dat één sessie genoeg is voor een persoon om voor een half jaar een sterke vermindering aan klachten te hebben. De legalisatie van psilocybine is in verschillende staten van de VS een heet onderwerp. Zoals Paul Stamets het verwoord hebben we allemaal het recht zelf te beslissen hoe we omgaan met sterven. Daarom is het veilig gebruik van psilocybine paddenstoelen voor het einde van het leven een rechtmatige manier van afscheid nemen, of zou dat moeten zijn. Hopelijk evolueren we tot het punt waarop we elkaars keuzes kunnen respecteren. Het legaliseren van psilocybine als manier om te leren omgaan met de dood, als eerste stap naar complete legalisatie. Uiteraard is het heel belangrijk dat we respectvol met deze entheogene stoffen omgaan. Zoals het woord al zegt laten zij het goddelijke in onszelf zien. Iets heel waardevols waardoor we met een heel andere, open blik naar dit leven kunnen kijken. 

Elena Ervaringsdeskundige (psychedelica, psychoactieve & medicinale planten), blogger, passie voor gezonde voeding

Elena studeert Biologische en Biodynamische landbouw omdat ze, naast psychedelica en psychoactieve & medicinale planten, ook een passie heeft voor gezonde voeding. Leren over het endocannabinoïde systeem en verschillende cannabinoïden en terpenen vindt ze super interessant.

Meer over Elena